Uczłowieczony kubizm. Malarstwo André Lhote'a.

André Lhote, Expressive Head, ok. 1920-24

On nic nie rozumie z prawdziwego kubizmu, niewiele więcej niż z konstruktywizmu. Coś tam wybiera z tego, co mu powiem, i robi rundkę po Grisie, Braque'u i Pablu [Picassie], przyrządzając z nich wszystkich niezły pasztet. Wystarczy spojrzeć na jego obrazy!

Taką opinię na temat twórczości Andre Lhote'a wyraził meksykański malarz, Diego Rivera, mąż słynnej Fridy Kahlo. Czym Francuz zasłużył sobie na potępienie ze strony Rivery?

A. Lhote, Hommage a Watteau, 1918.

Aby odpowiedzieć na to pytanie, trzeba cofnąć się w czasie do 1912, kiedy to Lhote zorganizował wystawę ugrupowanie Section d'Or, której celem było zapoznanie masowego odbiorcy z kubizmem. Ci, którzy uważali się za "autentycznych" kubistów, twórców gatunku, byli oburzeni "salonowym kubizmem" prezentowanym przez Section d'Or. Oskarżali ich o sentymentalizację radykalnej natury nowoczesnego malarstwa, które powinno stawiać na abstrakcję geometryczną, a nie na tak przestarzałe tematy jak postać, akt, emocje czy alegoria.

Praca Jeana Metzingera, La Femme au Cheval z 1912 r. Podobnie jak Lhote, Metzinger reprezentował charakterystyczny dla Section d'Or kubizm syntetyczny,

...stawiany w opozycji dla kubizmu analitycznego, którego najbardziej znanym przedstawicielem był Pablo Picasso (Portret Kahnweilera, 1910)...

...oraz Georges Braque (Port Bordeaux, 1909).

Obraz Diego Rivery Macierzyństwo - Angelina z małym Diego (1916) z okresu jego fascynacji kubizmem.

Zdaniem historyka sztuki Johna Richardsona Lhote i inni "salonowi" kubiści z Section d'Or padli ofiarami bezwzględnego ataku marszanda D.H. Kahnweilera, który obawiał się, że promowani przez niego Picasso i Braque mogą stracić na popularności. Kahnweiler nagłaśniał powiązania artystów Section d'Or z wyższymi sferami, przedstawiając jednocześnie "swoich" kubistów jako pionierów i outsiderów.

W przeciwieństwie do podopiecznych Kahnweilera, postrzegających swoją sztukę jako nową jakość i zerwanie z tradycją, Lhote bronił kubizmu jako "nowego klasycyzmu." W pracach Picassa dostrzegał nie nowość, lecz powrót do starożytnego porządku. Dla Lhote'a kubiści byli kontunuotorami malarstwa renesansowego i szkoły Jaquesa Louisa Davida. Czy takie podobieństwo istnieje, każdy sam powinien ocenić. Z pewnością pod względem czystości formy kubizm był im bliższy niż impresjonizm.

Claude Monet, Lilie wodne, 1916. Przykład krytykowanego przez Lhote'a impresjonizmu.

Jean Fouquet, Dziewica z dzieciątkiem, ok. 1450. Przykład francuskiego malarstwa renesansowego.

Jaques Louis David, Portret Madame de Vernignac, 1799.

Picasso, Panny z Awinionu, 1907.

Z kolei bezlitośnie krytykujący Lhote'a Diego Rivera w latach dwudziestych sam porzucił kubizm na rzecz realizmu. Dzisiaj słynie jako twórca narodowego spstylu sztuki meksykańskiej, diametralnie odmiennego od wcześniejszych kubistycznych inspiracji. Kochanka Rivery, Mariewna wspominała, że Diego godzinami obsesyjnie porównywał płotna Lhote'a ze swoimi poźniejszymi obrazami, obawiając się, że zostanie okrzyknięty naśladowcą Francuza.

Diego Rivera, Detroit Industry, 1932-33.

Lhote, Plaża, 1920.

Lhote, Dwie dziewczynki, 1925.

Krytyka Lhote'a w dużej mierze wynikała z faktu, że nie był dzieckiem swoich czasów. W czasach, gdy artystyczne autorytety uznawały ornament za zbrodnię, Lhote "był jednym z niewielu artystów i teoretyków XX wieku, którzy nie tylko przyjęli określenie <<dekoracyjna>>  w odniesieniu do sztuki, ale także wychwalali je." (Daniel Robbins w: The Dictionary of Art, red. Jane Turner) Tymczasem Francuz okazał się niezależnie myślącym człowiekiem nie dbającym o to, czy jego sztuka nie łamie obowiązujących norm - czy to tradycyjnego akademizmu, czy awangardowego modernizmu.

Lhote, Murzynka.

Lhote, Martwa natura z kurczakiem, 1912.

Lhote, Widok Nevers, 1912.

Do jego uczniów należeli m.in czołowa przedstawicielka Art Deco polska malarka Tamara Łempicka oraz jeden z najwybitniejszych fotoreporterów XX wieku Henri Cartier-Bresson.

Bresson fotografuje sam siebie podczas rysowania autoportretu.

Tamara Łempicka, Polka.

Źródła:

Laura Claridge, Tamara Łempicka.

Michael Kimmelman, Portraits: Talking with Artists at the Met, the Modern, the Louvre and Elsewhere.

John Richardson, A Life of Picasso, Vol. II: 1907-1911.

Gill Perry, Women Artists and the Parisian Avant-Garde.